Adam Studziński
Łańcuch transakcji mających na celu pokrzywdzenie wierzyciela: faktycznie nie do odkręcenia?
Zarówno dłużnicy, jak i wierzyciele często są przekonani, że jeśli dłużnik zainicjował cały łańcuch transakcji, aby uchylić się od spłacenia długów, sprawa jest „nie do odkręcenia”, a wierzyciel jest bezbronny. W rzeczywistości jednak nieuczciwi dłużnicy (oraz ich poplecznicy) w takich sytuacjach nie mogą spać spokojnie. Zarówno przepisy prawa, jak i praktyka sądowa dają wierzycielowi szansę na skuteczne przeciwstawienie się nawet całemu łańcuchowi oszukańczych transakcji.
Odpowiedzialność odszkodowawcza osoby, która pomagała sprawcy
Skuteczność dochodzenia roszczeń odszkodowawczych związanych z deliktem (czynem zabronionym) zależy często od tego, czy poszkodowany wystąpi z powództwem do odpowiednio szerokiego kręgu osób, które można pociągnąć do solidarnej (wspólnej) odpowiedzialności odszkodowawczej. Do tego kręgu należą osoby, którym można przypisać to, że świadomie pomogły w wyrządzeniu szkody.
Dochodzenie odszkodowania za delikt związany z wybiórczą spłatą wierzycieli jako alternatywna metoda zabezpieczania interesów wierzycieli pominiętych przez dłużnika
Sąd Najwyższy w wyroku z 10 lutego 2021 r. (I CSKP 33/21) rozważał zasadność skargi kasacyjnej powódki. Zmierzała ona do wykazania, że doszło do jej pokrzywdzenia jako wierzyciela pauliańskiego (tzw. skarga pauliańska uregulowana jest w art. 527 i następnych Kodeksu cywilnego). Sąd Najwyższy poruszył w tym dyskusyjnym – z punktu widzenia bezpieczeństwa uczestników obrotu, w tym wierzycieli – orzeczeniu istotne kwestie. Wskazał m.in., że na ocenę, czy doszło do pokrzywdzenia wierzyciela w rozumieniu art. 527 § 2 k.c. ma wpływ, czy uzyskany ekwiwalent posłużył do zaspokojenia innych wierzycieli.
Jak prawidłowo sformułować roszczenie skargi pauliańskiej – wnioski z orzecznictwa Sądu Najwyższego
Żądanie w tzw. skardze pauliańskiej (art. 527 i nast. k.c.) musi być – zarówno od strony podmiotowej, jak i przedmiotowej – ściśle określone w zasadniczej treści (petitum) pozwu. Błędem jest założenie, że sąd rozpoznający sprawę sam odszuka brakujące elementy w uzasadnieniu.
Wierzyciel wobec „oszustwa gospodarczego” – jak identyfikować i jak reagować
W czasie kryzysu ryzyko prowadzenia działalności gospodarczej wzrasta nie tylko z przyczyn „naturalnych”. Rośnie także liczba bezprawnych zachowań uczestników obrotu – polegających czy to na zaciąganiu zobowiązań bez pokrycia, czy to na bezprawnym uchylaniu się od spełnienia zobowiązań. Nazbyt wielu uczestników obrotu uważa bowiem trudne czasy za świetną okazję, by przerzucić ryzyko prowadzonej działalności gospodarczej na mniej „sprytnych” kontrahentów.
Wcześniejsze wyzbycie się majątku przez dłużnika nie przekreśla szans przyszłego wierzyciela
Wierzyciel ma szansę uzyskać ochronę prawną ze skargi paulińskiej nawet wtedy, gdy dłużnik wyzbędzie się majątku, zanim powstała wierzytelność. O zamiarze pokrzywdzenia przyszłych wierzycieli świadczy już bowiem samo przewidywanie możliwości wystąpienia niewypłacalności, a więc liczenie się przez przyszłego dłużnika z niewypłacalnością wobec potencjalnych kontrahentów.
Odszkodowanie dla pokrzywdzonych przestępstwem – nie tylko od sprawcy
Możliwość pociągnięcia do odpowiedzialności odszkodowawczej osoby, która świadomie skorzystała z wyrządzonej drugiemu deliktem szkody, w praktyce może dawać poszkodowanemu jedyną szansę na choćby częściową rekompensatę. Często bowiem bezpośredni sprawca deliktu jest niewypłacalny, a ktoś inny jest „beneficjentem” czynu bezprawnego.
Co grozi za pomaganie dłużnikowi
Osobom pomagającym nieuczciwym dłużnikom w ukrywaniu składników majątku przed wierzycielami wydaje się nierzadko, że nie ponoszą w związku z tym żadnego ryzyka. Nic bardziej mylnego.
Alternatywna droga dochodzenia wierzytelności od osoby, która skorzystała ze szkody wyrządzonej drugiemu
Przepisy pozwalają dochodzić odszkodowania nie tylko od tego, kto ją bezpośrednio wyrządził, lecz także od tego, kto świadomie skorzystał z wyrządzonej drugiemu szkody (zob. art. 422 k.c.). Jednak w praktyce udowodnienie wszystkich przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej osoby korzystającej z cudzej szkody może być trudne.
Gdy dłużnik wyzbywa się składnika majątku obciążonego rzeczowym zabezpieczeniem długu
Jedną z najczęstszych form uchylania się przez dłużników od wykonania zobowiązań wobec wierzycieli jest dokonywanie czynności (np. darowania) prowadzących do zbycia posiadanych składników majątku na rzecz członków rodziny lub osób trzecich (często podstawionych). Wierzyciel nie jest tu jednak bezbronny.
Co grozi za pomoc nieuczciwemu dłużnikowi?
O odpowiedzialności za „pranie pieniędzy” w przypadku osób pomagających w działaniach nieuczciwych dłużników podejmowanych na szkodę wierzycieli.
Odpowiedzialność odszkodowawcza osoby świadomie korzystającej z cudzego czynu niedozwolonego
Sąd Najwyższy stosunkowo rzadko wydaje orzeczenia dotyczące odpowiedzialności odszkodowawczej tego, kto świadomie skorzystał z wyrządzonej drugiemu szkody (czyli świadomie skorzystał z cudzego czynu niedozwolonego popełnionego na szkodę osoby trzeciej). Tym bardziej warto analizować jego wypowiedzi, gdyż można z nich wiele wyczytać na ten temat możliwości zastosowania i upowszechnienia tej instytucji.
