Czym będzie żyła polska energetyka w 2018 r.?
Co się zmieni w przepisach dotyczących sektora energetycznego w 2018 r.? Na co muszą być przygotowane przedsiębiorstwa energetyczne i odbiorcy energii? W ostatnim okresie pojawiło się wiele nowych projektów aktów prawnych. Niektóre z nich wciąż są w toku prac legislacyjnych, inne – już uchwalone – zaczną obowiązywać w bieżącym roku.
W 2018 r. roku polską branżę energetyki czeka szereg zmian. Rynek mocy, MIFID II, a także nowe rozporządzenie taryfowe dotyczące obrotu energią elektryczną – to duże zmiany, które dotkną rynek energetyki. Poniżej przedstawiamy główne założenia aktów prawnych, które już weszły w życie, zostały przyjęte przez Sejm lub znajdują się w zaawansowanym stadium procesu legislacyjnego. Zwracamy również uwagę na zapowiedzi ustaw oraz projekty aktów znajdujących się dopiero we wczesnym stadium procesu legislacyjnego. Niektórym z nich w najbliższym czasie poświęcimy osobne artykuły.
Ustawa o rynku mocy
Nadchodzące miesiące będą czasem intensywnych prac legislacyjnych nad aktami wykonawczymi do świeżo uchwalonej ustawy o rynku mocy. Przepisy ustawy mają chronić przed deficytem mocy, gwarantując dostępność odpowiednich do potrzeb odbiorców zasobów mocy w źródłach wytwarzających energię elektryczną i wprowadzając dwutorowość rynku energii elektrycznej.
Moce wymagane do pokrycia szczytowego zapotrzebowania odbiorców, powiększonego o wymaganą nadwyżkę mocy w systemie elektroenergetycznym, mają być kontraktowane w specjalnych aukcjach, na których towarem będzie nie tylko sama energia, ale też gotowość do jej dostarczania (pierwsza tego typu aukcja na okresy dostaw przypadające na lata 2021–2023 odbędzie się w grudniu 2018 r.).
Na mechanizm wsparcia złożą się wszyscy odbiorcy energii – rachunek za energię od 2021 r. powiększony będzie o dodatkową pozycję: opłatę mocową. Branża energetyczna czeka na szczegółowe zdefiniowanie kształtu rynku mocy w przepisach wykonawczych, tj. przede wszystkim szczegółowe uregulowanie dotyczące sposobu wykonywania obowiązku mocowego oraz podanie dokładnych parametrów planowanych aukcji.
MiFID II
Do 3 lipca 2017 r. wszystkie państwa członkowskie UE miały obowiązek implementować do swojego porządku prawnego przepisy wynikające z dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/65/UE z dnia 15 maja 2014 r. w sprawie rynków instrumentów finansowych (MiFID II) oraz rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady 600/2014 (MiFIR) (łącznie Pakiet MiFID), a wejście w życie przepisów krajowych miało nastąpić najpóźniej 3 stycznia 2018 r.
Regulacje MiFID II rozszerzają katalog instrumentów finansowych m.in. o uprawnienia do emisji oraz modyfikują zakres regulacji dotyczący towarowych instrumentów pochodnych, które są lub mogą być wykonywane przez dostawę. MiFID II redefiniuje wyłączenia od obowiązku uzyskania zezwolenia KNF na działalność maklerską. Ma to szczególne znaczenie dla przedsiębiorstw energetycznych w zakresie zawierania przez nie transakcji na towarowych instrumentach pochodnych na rachunek własny. Zmiany wiążą się również z wprowadzeniem nowego rodzaju systemu obrotu instrumentami finansowymi, czyli zorganizowanej platformy obrotu – OTF. Przedmiotem transakcji będą na niej instrumenty wymienione w katalogu określonym w przepisach, tj. obligacje, strukturyzowane produkty finansowe, uprawnienia do emisji, instrumenty pochodne lub produkty energetyczne będące przedmiotem obrotu hurtowego, które muszą być wykonywane przez dostawę. Przepisy wpłyną też znacząco na organizację Towarowej Giełdy Energii (TGE): Rynek Terminowy Towarowy będzie musiał zostać dostosowany do wymogów obowiązujących OTF.
Jako że polski ustawodawca nie dochował terminu implementacji dyrektywy, w związku z czym od 3 stycznia 2018 r. współistnieją krajowe i unijne regulacje dotyczące obrotu instrumentami finansowymi, powstały wątpliwości, w jakim zakresie stosować postanowienia MiFID II. Wątpliwości te postanowiła wyjaśnić KNF w swoim stanowisku z 27 grudnia 2017 r., wskazując szereg przykładowych sytuacji ilustrujących, jak powinny być stosowane przepisy niezaimplementowanej dyrektywy. KNF przypomniała również generalne zasady obowiązujące kraje członkowskie w przypadku kolizji przepisów prawa krajowego i wspólnotowego, tj. zasadę pierwszeństwa prawa wspólnotowego, zasadę bezpośredniej skuteczności dyrektyw unijnych oraz zasadę skutku pośredniego dyrektywy.
Przewiduje się, że pierwsza (ustawowa) faza prac nad wdrożeniem przepisów unijnych zakończy się w Polsce pod koniec pierwszego kwartału 2018 r.
Rozporządzenie taryfowe dotyczące obrotu energią elektryczną
Z dniem 30 grudnia 2017 r. weszła w życie większość przepisów nowego rozporządzenia Ministra Energii w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz rozliczeń w obrocie energią elektryczną, zwanego „rozporządzeniem taryfowym”. Rozporządzenie wprowadziło taryfę z obniżonymi stawkami opłat za pobór części energii elektrycznej dla odbiorców w gospodarstwach domowych z jednostrefowym rozliczeniem od godziny 22 do 6 rano. Ponadto w rozporządzeniu znalazł się korzystny dla konsumentów przepis nakładający na przedsiębiorstwa energetyczne obowiązek wypłacania w uzasadnionych przypadkach bonifikat za niedotrzymanie standardów jakościowych obsługi odbiorców oraz parametrów jakościowych energii bez wcześniejszego złożenia odpowiedniego wniosku i ubiegania się o zapłatę przez konsumenta (przepis ten wejdzie w życie 1 stycznia 2019 r.).
Projekt ustawy o elektromobilności i paliwach alternatywnych
Z końcem 2017 r. Rada Ministrów przyjęła przedłożony przez ministra energii projekt ustawy o elektromobilności i paliwach alternatywnych zakładający ułatwienia i zwiększenie inwestycji na rynku pojazdów elektrycznych oraz promujący zastosowania w transporcie energii elektrycznej oraz paliw alternatywnych (przede wszystkim LNG i CNG). Uproszczone zostaną przepisy prawa energetycznego w zakresie obrotu i dystrybucji energii elektrycznej na potrzeby pojazdów elektrycznych (m.in. zwolnienie z obowiązku posiadania koncesji).
Pierwszy w Polsce dokument całościowo określający zasady funkcjonowania rynku paliw alternatywnych w transporcie zakłada budowę sieci bazowej infrastruktury dla paliw alternatywnych w miastach, na gęsto zaludnionych terenach oraz wzdłuż dróg należących do transeuropejskich korytarzy transportowych. Przewiduje też wyłanianie operatorów infrastruktury do ładowania pojazdów w drodze konkursów, a w przypadku braku chętnych podmiotów obliguje do świadczenia usług określone przedsiębiorstwa dystrybucji energii (sprzedawców zobowiązanych). Ponadto wprowadza szereg zachęt do nabycia pojazdów elektrycznych (zwolnienie z akcyzy, zwiększona kwota amortyzacji, bezpłatne parkowanie w strefach płatnego parkowania czy czasowa możliwość korzystania z buspasów).
W momencie publikacji artykułu projekt ustawy po pierwszym czytaniu został skierowany przez Sejm do rozpatrzenia do Komisji do Spraw Energii i Skarbu Państwa oraz Komisji Infrastruktury.
Projekt zmian w prawie geologicznym
Zgodnie z projektem ustawy o zmianie ustawy Prawo geologiczne i górnicze oraz niektórych innych ustaw z dnia 15 września 2017 r. przygotowanego przez Ministerstwo Środowiska ułatwiona powinna zostać procedura pozyskiwania koncesji na prowadzenie działalności z zakresie wydobywania kopalin ze złóż. Na mocy proponowanych przepisów przede wszystkim uproszczone i skrócone mają zostać procedury związane z procesem przedłużenia obowiązujących koncesji. Ponadto zmienić się mają zasady udzielania koncesji węglowodorowych. Oprócz obowiązującej obecnie procedury przetargowej proponowane jest przywrócenie procedury „open door”, zgodnie z którą to przedsiębiorca może zainicjować postępowanie koncesyjne na wydobycie węglowodorów ze złóż. Oprócz tego objęte własnością górniczą mają zostać gazy szlachetne, pierwiastki ziem rzadkich oraz bursztyn. Dodatkowo projekt ustawy wprowadza konstrukcję „joint operating agreement” (umowy o wspólne operacje górnicze) od dawna funkcjonującej w innych jurysdykcjach i pozwalającej na modelowanie podziału zysków i kosztów podczas współpracy operatora z innymi przedsiębiorcami na bloku koncesyjnym. Pod koniec grudnia 2017 r. projekt był na etapie zgłaszania stanowisk w ramach konsultacji społecznych oraz odnoszenia się ministerstwa do zgłoszonych uwag w ramach dalszych konsultacji.
Kolejna nowelizacja ustawy o OZE
Projekt kolejnej już nowelizacji ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw zaprezentowany opinii publicznej jeszcze na etapie prac nad wcześniejszą nowelą ustawy ma na celu usunięcie wątpliwości w zakresie zgodności polskiego systemu wsparcia OZE z przepisami unijnymi oraz wprowadzenie nowych form wsparcia dla wybranych instalacji. Proponowane zmiany dotyczyć mają m.in.: doprecyzowania zasad łączenia pomocy operacyjnej i inwestycyjnej, wprowadzenia nowego odrębnego mechanizmu wsparcia dla małych biogazowni oraz elektrowni wodnych, zwiększeniu mocy mikro- i małych instalacji oraz uregulowania zasad sprzedaży projektów, które uzyskały wsparcie w ramach systemu aukcyjnego. W ramach nowelizacji zliberalizowane mają zostać również restrykcyjne przepisy dotyczące funkcjonowania farm wiatrowych, m.in. wyłączenie wartości elementów technologicznych elektrowni wiatrowej z podstawy obliczania podatku od nieruchomości. Projekt jest na etapie ustosunkowania się poszczególnych ministerstw do uwag zgłoszonych w toku konsultacji społecznych.
Pakiet zimowy
W drugiej połowie grudnia 2017 r. na posiedzeniu Rady UE ds. Energii ministrowie energii państw UE uzgodnili wspólne stanowisko w sprawie dalszych prac w zakresie kluczowych projektów legislacyjnych pakietu na rzecz czystej energii dla wszystkich Europejczyków (Clean Energy for All Europeans), czyli tak zwanego „pakietu zimowego” mającego zmienić funkcjonowanie energetyki wewnątrz Unii Europejskiej. Zgodnie z założeniami w energetyce unijnej rosnąć ma znaczenie źródeł odnawialnych. Dzięki dostępowi do inteligentnych rozwiązań ma być ona bardziej zdigitalizowana, przyjazna środowisku i nastawiona na małe, rozproszone źródła energii. Co istotne dla Polski w kontekście świeżo uchwalonego rynku mocy planowane rozwiązania zawierają również ograniczenie wsparcia energetyki węglowej, wprowadzając limit emisji CO2 dla wspieranych z publicznych pieniędzy wytwórców energii elektrycznej, działających na rynkach mocy. Uzgodnienia podjęte pod koniec roku 2017 r. pozwalają na rozpoczęcie w pierwszych miesiącach 2018 r. rozmów trójstronnych Rady UE, Parlamentu Europejskiego i Komisji dotyczących pakietu.
Wstępne porozumienie w sprawie reformy ETS
Rok 2017 r. zakończył się również wypracowaniem wstępnego planu w sprawie reformy europejskiego systemu handlu pozwoleniami na emisję CO2 (tzw. ETS) przewidującego, że od 2021 r. liczba uprawień do emisji będzie spadała o 2,2% rocznie. Kluczowe z punktu widzenia polskiego miksu energetycznego było wypracowanie systemu wsparcia z Funduszu Modernizacyjnego, zasilanego środkami ze sprzedaży części uprawnień do emisji CO2, który ma wspierać biedniejsze kraje Unii w usprawnieniu systemu energetycznego i pobudzać inwestycje zwiększające efektywność energetyczną. Zgodnie z najnowszymi ustaleniami wsparcia z funduszu odmówiono inwestycjom w energetykę węglową. Chociaż przyjęty tekst porozumienia nie jest korzystny dla polskiej energetyki opartej przede wszystkim na węglu, to pominięcie wsparcia dla energetyki węglowej wydaje się przesądzone. W 2018 r. możemy się spodziewać zintensyfikowanych prac nad reformą ETS w takim właśnie kierunku.
Zofia Romanowska, praktyka transakcji i prawa korporacyjnego kancelarii Wardyński i Wspólnicy