Jak interpretować przepisy w sprawie kosztów osieroconych?
Pytanie prejudycjalne Sądu Najwyższego do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, sprawa C-574/14
Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej wiązało się z koniecznością wdrożenia prawa unijnego również w zakresie jednolitych reguł unijnego rynku energii elektrycznej (dyrektywa 96/92). Liberalizacja rynku energii elektrycznej skutkowała w Polsce koniecznością przedterminowego rozwiązania długoterminowych umów sprzedaży energii i mocy elektrycznej. Zasady pokrywania kosztów powstałych u wytwórców w związku z przedterminowym rozwiązaniem tych umów (koszty osierocone) ujęte zostały w ustawie z czerwca 2007 r. (ustawa o KDT). Ustawa ta przyznaje wytwórcom energii pomoc publiczną w rozumieniu prawa UE, która została zaakceptowana przez Komisję Europejską decyzją z 25 września 2007 r.
Ustawa o KDT w załączniku 7 zawiera „wykaz jednostek wytwórczych uwzględnionych w kalkulacji kosztów osieroconych wytwórców i uwzględniany w korektach kosztów osieroconych”. To właśnie na tle tego wykazu powstał problem prawny związany z interpretacją prawa UE, w związku z którym Sąd Najwyższy zwrócił się z pytaniem prejudycjalnym do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest organem unijnym właściwym do dokonywania ostatecznej interpretacji prawa UE. Jednolita interpretacja prawa unijnego jest konieczna, by Unia Europejska mogła funkcjonować i by prawo tworzone przez jej organy było jednakowo rozumiane we wszystkich państwach członkowskich. Jeżeli sądy państw członkowskich mają wątpliwości dotyczące interpretacji norm prawa unijnego w zawisłych przed nimi sprawach i nie są w stanie same tych wątpliwości rozstrzygnąć, obowiązane są do zadania pytania prejudycjalnego Trybunałowi, który wyrokiem dokonuje wykładni prawa UE.
Na czym polega spór
Spór przed Sądem Najwyższym toczy się pomiędzy PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna S.A. a Urzędem Regulacji Energetyki i dotyczy sposobu kalkulacji corocznej korekty kosztów osieroconych za 2009 r. Przedmiotem sporu jest kwestia uwzględnienia w korekcie dotyczącej PGE wyników finansowych innego podmiotu ujętego w ustawie o KDT – Elektrowni Bełchatów – wchodzącego w skład tej samej grupy kapitałowej. Istota problemu polega na tym, że Elektrownia Bełchatów w roku 2009 znajdowała się w innej grupie kapitałowej niż wskazywał załącznik 7 do ustawy o KDT.
W związku z unijnymi zasadami dotyczącymi pomocy publicznej Urząd Regulacji Energetyki interpretuje ustawę o KDT w ten sposób, że wynik finansowy Elektrowni Bełchatów powinien być uwzględniany przy ustalaniu wysokości korekty kosztów osieroconych PGE, ponieważ podmioty te w omawianym okresie należały do jednej grupy kapitałowej.
Przeciwne stanowisko zajmuje PGE, który argumentuje, że dla dokonywania korekty rocznej kosztów osieroconych należy uwzględniać skład grup kapitałowych według stanu opisanego w załączniku 7 do ustawy o KDT, albowiem taki właśnie program pomocy publicznej zaakceptowała Komisja Europejska.
Pytania prejudycjalne
Problem, który Sąd Najwyższy przedstawił Trybunałowi w swoich pytaniach, w uproszczeniu polega na tym, że przepisy ustawy o KDT, jako zaakceptowanego przez Komisję programu pomocy publicznej, można interpretować na dwa sposoby.
Zgodnie z pierwszym poglądem na etapie akceptacji programu pomocowego przewidzianego ustawą o KDT Komisja mogła dokonać tylko ogólnej oceny mechanizmów przewidzianych ustawą. Komisja mogła nie przewidzieć problemów praktycznych związanych z realizacją programu pomocowego, np. takich jak zmiana przynależności do grup kapitałowych przez podmioty wskazane w załączniku 7 do ustawy o KDT.
Cały mechanizm wsparcia przewidziany ustawą o KDT polega na tym, że konkretna wysokość wsparcia w każdym kolejnym roku dokonywania korekty kosztów osieroconych uzależniona jest od sytuacji finansowej beneficjenta. Środki pomocy publicznej na pokrycie kosztów osieroconych przyznawane są na podstawie prognoz na dany rok, a korekty tych kosztów dokonywane są po uwzględnieniu rzeczywistych danych finansowych. Przekształcenia grup kapitałowych w czasie trwania programu pomocowego niosą ryzyko udzielenia niezgodnej ze wspólnym rynkiem pomocy publicznej, które sąd krajowy powinien wyeliminować, aby zapewnić skuteczność prawa unijnego. W takiej sytuacji Sąd Najwyższy powinien podejść dynamicznie do ustalania składu grupy kapitałowej na użytek corocznej korekty kosztów osieroconych. Za taką wykładnią przemawia również odesłanie przez ustawę o KDT do ustawy o rachunkowości wszędzie tam, gdzie użyte jest pojęcie grupy kapitałowej.
Sąd Najwyższy wskazuje jednocześnie, że istnieją argumenty na poparcie przeciwnego poglądu. Można dowodzić, że decyzja Komisji wykreowała po stronie beneficjentów programu pomocowego uzasadnione prawnie oczekiwania. W takiej sytuacji, w czasie trwania programu pomocowego, niedopuszczalne byłoby dokonywanie interpretacji, która zmieniałaby na niekorzyść beneficjentów zasady wypłaty pomocy publicznej, zatwierdzone decyzją Komisji. Zgodnie z tym stanowiskiem zmiany w składzie grup kapitałowych względem treści załącznika 7 do ustawy o KDT byłyby nieistotne dla wyliczania korekty kosztów osieroconych. Za taką interpretacją przemawiać może również zdaniem Sądu Najwyższego fakt, że ustawa o KDT dotyczy nakładów poniesionych do 1 maja 2004 r. na majątek związany z wytwarzaniem energii elektrycznej, które powstały u wytwórców energii działających w innych strukturach gospodarczych niż te, które istnieją w czasie obowiązywania ustawy o KDT.
W oczekiwaniu na rozstrzygnięcie
Można by oczekiwać, że akceptacja przez Komisję ustawy o KDT jako programu pomocowego zgodnego ze wspólnym rynkiem wyczerpie kwestie wiążące tę ustawę z prawem UE. Tymczasem realizacja programu kompensacji kosztów osieroconych zrodziła ciekawy problem prawny o ogólnym charakterze, dotyczący tego, w jaki sposób sądy krajowe mają podchodzić do interpretacji krajowych aktów prawnych przyznających pomoc publiczną zaakceptowaną przez Komisję.
Jak powinien postąpić sąd krajowy, gdy uzasadnione oczekiwania podmiotów wchodzą w konflikt z obowiązkiem zapewnienia skuteczności prawa UE? Pytanie to rozstrzygnie Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej.
Agnieszka Kraińska, praktyka prawa europejskiego kancelarii Wardyński i Wspólnicy
Artykuł ukazał się również na portalu cire.pl
