Podstawa wznowienia postępowania musi być jednoznaczna | Co do zasady

Rozpoznając sprawę, organ administracji powinien zawsze dokonywać jednoznacznej wykładni prawa, która jest odpowiednia do stanu faktycznego sprawy. Jeśli będzie działał inaczej, może to w istotny sposób zaważyć na wyniku postępowania.

Wyrok WSA w Białymstoku z 22 lipca 2014 r., II SA/Bk 368/14

Wśród zasad rządzących postępowaniem administracyjnym istotne miejsce zajmują dwie, wysłowione w art. 7 Kodeksu postępowania administracyjnego (k.p.a.) oraz art. 16 k.p.a.

Pierwsza z nich – zasada prawdy obiektywnej – głosi, że organy administracji publicznej podejmują wszelkie czynności niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy, mając na względzie interes społeczny i słuszny interes obywateli. Zgodnie z drugim z przepisów, ustanawiającym zasadę trwałości decyzji, decyzje, od których nie służy odwołanie w administracyjnym toku instancji lub wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy, są ostateczne, a uchylenie lub zmiana takich decyzji, stwierdzenie ich nieważności oraz wznowienie postępowania może nastąpić tylko w przypadkach przewidzianych w kodeksie lub ustawach szczególnych.

Zasady te są integralną częścią przepisów regulujących procedurę administracyjną.

Wznowienie postępowania – na jakiej podstawie?

Szczegółowe odniesienie do możliwości wznowienia postępowania odnajdujemy w dalszej części kodeksu.

W paragrafie pierwszym art. 145 k.p.a. ustawodawca wskazał bowiem podstawy, które umożliwiają wznowienie postępowania w sprawie zakończonej decyzją ostateczną. Wśród wymienionych ośmiu przesłanek (nota bene dwie dodatkowe przesłanki wznowienia postępowania – ze względu na orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją aktu normatywnego, na podstawie którego wydano decyzję oraz orzeczenie stwierdzające naruszenie zasady równego traktowania – przewidują art. 145a § 1 k.p.a. i art. 145b § 1 k.p.a.) znajdują się między innymi dwie następujące:

• dowody, na których podstawie ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe (pkt 1), oraz
• sytuacja, w której wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji, nieznane organowi, który wydał decyzję (pkt 5).

Czy w jednej sprawie mogą być dwie podstawy wznowienia?

Problem, przed którym stanął WSA w Białymstoku, był związany z postępowaniem administracyjnym dotyczącym rejestracji skradzionego w Niemczech samochodu.

Na skutek wpływu do starosty postanowień Centralnego Biura Śledczego, które informowały o przerobieniu numeru identyfikacyjnego VIN pojazdu zarejestrowanego pięć lat wcześniej oraz nieautentyczności niemieckiego dowodu rejestracyjnego tegoż samochodu, organ administracji wznowił postępowanie w sprawie, a następnie uchylił wcześniejszą decyzję o jego rejestracji, powołując się na zaistnienie nowych okoliczności faktycznych, które miały wpływ na poprzednie rozstrzygnięcie (a zatem na przesłankę z art. 145 § 1 pkt 5 k.p.a.).

Od powyższej decyzji odwołanie wniósł nabywca pojazdu, wskazując, że nastąpiło już zasiedzenie samochodu.

Powołując się na art. 145 § 1 pkt 1 oraz pkt 5 k.p.a., Samorządowe Kolegium Odwoławcze utrzymało w mocy zaskarżone rozstrzygnięcie. W uzasadnieniu decyzji SKO podniesiono, że przesłane przez CBŚ dokumenty bezsprzecznie wskazują na przerobienie numeru identyfikacyjnego oraz sfałszowanie dowodu rejestracyjnego, a organ pierwszej instancji – w momencie rejestracji samochodu – nie posiadał na ten temat żadnej wiedzy, co daje podstawę do zastosowania powyższych przepisów. Ponadto nabywca nie przedstawił autentycznego dowodu rejestracyjnego, mogącego stanowić podstawę do rejestracji, a ocena istnienia dobrej wiary w chwili zawierania umowy należy nie do organów administracji, ale do właściwości sądów powszechnych.

Od tej decyzji została wniesiona skarga do sądu administracyjnego. Skarżący właściciel podkreślił, że upłynął ustawowy termin do ewentualnego uchylenia przedmiotowej decyzji. Co więcej, skarżący podał, że stwierdzenie fałszerstwa dowodów jest możliwe dopiero po wydaniu orzeczenia sądu lub innego właściwego organu (a nie wyłącznie postanowień dowodowych, jak w tej sprawie). Wznowienie postępowania nie było przy tym niezbędne dla uniknięcia niebezpieczeństwa dla życia lub zdrowia ludzkiego albo poważnej szkody dla interesu społecznego (taką możliwość przyspieszenia wszczęcia postępowania wznowieniowego wskazuje art. 145 § 2 k.p.a.). Nie zaistniały więc przesłanki wznowienia postępowania.

Należy wskazać właściwą przyczynę wznowienia

W uzasadnieniu swojego wyroku WSA w Białymstoku podkreślił, że skarga jest uzasadniona, albowiem nie dokonano jednoznacznej subsumpcji bezspornego stanu faktycznego pod normę prawną, czym naruszono przepis art. 7 w zw. z art. 77 § 1 k.p.a. Naruszenie to, w ocenie Sądu, mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. (…) Organy administracji publicznej miały problem z prawidłowym zakwalifikowaniem stanu faktycznego sprawy z punktu widzenia podstaw wznowienia postępowania. Organy stosują wymiennie przesłanki z art. 145 § 1 pkt 1 i pkt 5 k.p.a., które powinny być traktowane odrębnie – wymagają bowiem ustaleń w innym zakresie oraz odnoszą się do nich inne okresy przedawnienia.

Sąd podkreślił również, że organy administracji nie dowiodły występowania w sprawie przesłanek wznowienia postępowania określonych w art. 145 § 1 k.p.a., a w szczególności wskazanych w pkt 1 i 5, co przy ponownym rozpoznaniu sprawy należy uwzględnić. Przede wszystkim organy administracji powinny odpowiednio wykazać spełnienie wszystkich przesłanek istotnych dla przyjętej podstawy.

Z tych też powodów sąd administracyjny uchylił zaskarżone decyzje i stwierdził, że nie mogą one być wykonane.

Z przywołanym wyrokiem WSA w Białymstoku oraz jego uzasadnieniem należy się zgodzić. Kolejne punkty paragrafu 1 art. 145 k.p.a. opisują odmienne sytuacje, w związku z czym niewłaściwe jest wymienne ich stosowanie.

Rozróżnienie to jest tym bardziej istotne, że w przypadku fałszywych dowodów postępowanie można wznowić w ciągu 10 lat od dnia wydania lub ogłoszenia danej decyzji, natomiast w przypadku ujawnienia się nowych faktów lub dowodów w sprawie – już tylko w ciągu 5 lat (art. 146 § 1 k.p.a.).

Ustalenie zatem właściwej podstawy wznowienia postępowania nie może nosić cech dowolności. Takie działanie – poza naruszeniem prawa – może bowiem także powodować spadek zaufania obywateli wobec państwa, a poza tym stanowi wyraźne naruszenie podstawowych zasad postępowania administracyjnego.

Oliwia Lewandowska, Maciej Kiełbowski, praktyka postępowań sądowych i arbitrażowych kancelarii Wardyński i Wspólnicy