Tańsze wnioski o zawezwanie do próby ugodowej | Co do zasady

Od 28 września 2023 r.¹ obowiązują nowe zasady uiszczania opłat sądowych od wniosków o zawezwanie do próby ugodowej. Ustawodawca mocno obniżył opłaty, aby uatrakcyjnić tę instytucję po tym, gdy przestała ona przerywać przedawnienie, a powoduje tylko jego zawieszenie.

Drogie zawezwanie ugodowe to przeszłość

Od czerwca 2022 r. zawezwanie do próby ugodowej nie powoduje już przerwania, a jedynie zawieszenie biegu terminu przedawnienia na czas trwania postępowania pojednawczego.

Przed tą zmianą ustawodawca wysokimi opłatami chciał zniechęcić strony postępowań sądowych do nadużywania zawezwania do próby ugodowej wyłącznie w celu przerwania przedawnienia – bez rzeczywistej woli zawarcia ugody. Za wniosek o zawezwanie do próby ugodowej trzeba było zapłacić 1/5 opłaty od pozwu. Przy opłacie maksymalnej od pozwu (200 000 zł) było to zatem nawet 40 000 zł. Popularność tej instytucji mocno wtedy zmalała.  Postępowanie ugodowe stało się jeszcze mniej opłacalne i atrakcyjne, gdy zmieniono skutki, które ono powodowało (z przerwania przedawnienia na jego zawieszenie).

Nowe zasady

Ustawodawca podjął więc działania, które na nowo mają zachęcić do korzystania z postępowania pojednawczego. Najnowsza nowelizacja ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, która weszła w życie 28 września 2023 r., wprowadziła odrębne zasady ponoszenia opłat za zawezwanie do próby ugodowej dotyczącej roszczeń majątkowych i roszczeń niemajątkowych.

Zawezwanie do próby ugodowej w sprawach dotyczących roszczeń niemajątkowych w dalszym ciągu będzie podlegało opłacie w części ułamkowej, tj.1/5 opłaty od pozwu nie mniej niż 100 zł. Takie sprawy są jednak rzadkie i większość dotyczy spraw majątkowych, które podlegają opłacie stałej – 120 zł dla roszczeń o wartości przedmiotu do 20 000 zł i 140 zł dla roszczeń o wartości przedmiotu powyżej 20 000 zł. Jest to więc znaczna obniżka opłaty w sprawach o prawa majątkowe, powodująca, że instytucja ta staje się znowu dostępna dla stron postępowań sądowych. 

Problemy z definicją praw majątkowych i niemajątkowych

W praktyce może się jednak pojawić problem z rozróżnieniem na prawa majątkowe (pieniężne i niepieniężne) i niemajątkowe. W doktrynie i orzecznictwie brak zupełnej zgodności poglądów, na podstawie jakiego kryterium należy oceniać, czy dane prawo może być uznane za majątkowe czy niemajątkowe. Według dominującego poglądu – prawami majątkowymi są prawa bezpośrednio uwarunkowane interesem ekonomicznym uprawnionego podmiotu, natomiast uwarunkowanie takie nie zachodzi w przypadku praw niemajątkowych. Prowadzi to do wniosku, że prawem majątkowym jest takie prawo, które pozostaje w ścisłym związku z ekonomicznym interesem uprawnionego. Przy takim podejściu pewne prawa zawsze będą kwalifikowane jako majątkowe (jak np. prawo własności), bez względu na to, czy w danym przypadku za określone prawo można byłoby uzyskać realną wartość rynkową. W konsekwencji sprawia to, że za prawo majątkowe uznawane będzie też np. prawo własności określonej rzeczy o znikomej wartości w obrocie rynkowym.

Zwrot opłaty

Poza tym nowelizacja w art. 79 ust. 1 pkt 2 lit. e ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych wprowadziła regulację, na podstawie której ¾ opłaty od wniosku o zawezwanie do próby ugodowej podlega zwrotowi, jeżeli w postępowaniu z tego wniosku zawarto ugodę, chyba że sąd uznał ugodę za niedopuszczalną. Jest to zachęta dla stron, aby dążyć do zawarcia ugody, jednak przy tak niskich opłatach może mieć ona marginalne znaczenie.

Agata Jóźwiak, radca prawny, praktyka postępowań sądowych i arbitrażowych kancelarii Wardyński i Wspólnicy