Wydatki z funduszu innowacyjnego nie są kosztem uzyskania przychodu | Co do zasady

Ostatni wyrok NSA może stawiać przedsiębiorców posiadających status Centrum Badawczo-Rozwojowego nie w pozycji uprzywilejowanej, ale wręcz gorszej od innych podatników.

Wyrok NSA z 4 lipca 2014 r., sygn. akt II FSK 1863/12

W dniu 4 lipca 2014 r. Naczelny Sąd Administracyjny zakwestionował prawo podatnika podatku dochodowego od osób prawnych posiadającego status Centrum Badawczo-Rozwojowego (CBR) do rozpoznania kosztów uzyskania przychodów z tytułu wydatków poniesionych ze środków zgromadzonych na rachunku funduszu innowacyjności. W ustnym uzasadnieniu orzeczenia NSA przyznał rację Ministerstwu Finansów, które w skardze kasacyjnej podnosiło, że stanowiłoby to nieuzasadnione podwójne rozpoznanie tych samych wydatków jako kosztów uzyskania przychodów pomniejszających podstawę opodatkowania podatkiem dochodowym od osób prawnych.

Zasady i tryb nadania przedsiębiorcy statusu CBR zostały uregulowane w ustawie z 30 maja 2008 r. o niektórych formach wspierania działalności innowacyjnej. Taki status przedsiębiorca może uzyskać pod warunkiem, że:

1. osiągnął przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy w wysokości co najmniej 1,2 mln euro (ok. 5 mln zł), z czego 20% stanowią przychody netto uzyskane ze sprzedaży własnych usług badawczo-rozwojowych lub praw własności przemysłowej, oraz
2. nie zalega z zapłatą podatków oraz składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.

Status CBR nadaje jednostce Minister Gospodarki. Jego utrzymanie przez przedsiębiorcę wymaga corocznego przedstawiania dokumentów potwierdzających spełnianie powyższych kryteriów.

Fundusz innowacyjności powstaje poprzez dokonywanie comiesięcznych odpisów w wysokości do 20% przychodów uzyskanych w danym miesiącu. Kwoty przeznaczone na fundusz innowacyjności stanowią koszt uzyskania przychodów. Dzięki temu część planowanych wydatków może zostać rozpoznana jako koszt uzyskania przychodów jeszcze przed dniem ich poniesienia.

Środki funduszu innowacyjności są gromadzone na odrębnym rachunku bankowym i mogą być wykorzystywane wyłącznie na pokrycie kosztów badań i prac rozwojowych oraz kosztów związanych z uzyskaniem patentu na wynalazek, np. kosztów wynagrodzeń osób zaangażowanych w prowadzenie badań i prac rozwojowych, wydatków na zakup lub odpłatne korzystanie z aparatury badawczej oraz innych niezbędnych urządzeń, kosztów ekspertyz, usług doradczych, ogólnych kosztów operacyjnych, ponoszonych bezpośrednio przy prowadzeniu badań lub prac rozwojowych, w tym kosztów zużycia materiałów i energii związanych bezpośrednio z prowadzeniem tych prac.

Środki zgromadzone na rachunku funduszu innowacyjności w danym roku, w części, w jakiej nie zostaną w tym roku i w roku następnym wykorzystane przez CBR, stanowią przychód podatkowy (art. 12 ust. 1 pkt 5c ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych).

Stanowisko NSA wydaje się przeczyć charakterowi funduszu innowacyjności. Możliwość zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów odpisu na fundusz innowacyjności będzie bowiem preferencją podatkową tylko wtedy, gdy do kosztów uzyskania przychodów będą zaliczane również wydatki ponoszone ze środków tego funduszu (w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów). CBR jest jednostką prowadzącą działania w zakresie innowacyjności, która została uznana za szczególnie ważną z gospodarczego punktu widzenia funkcjonowania państwa, z czym wiążą się szczególne przywileje (jak również obowiązki), w tym podatkowe. Tezy stawiane przez NSA mogą jednak stawiać CBR nie w pozycji uprzywilejowanej, ale wręcz gorszej od innych podatników. Tytułem przykładu, przeznaczenie przez CBR pewnych kwot na fundusz innowacyjności i zaliczenie ich do kosztów podatkowych w 2014 roku, z założeniem, że zostaną one faktycznie wydatkowane w 2016 roku lub później, oznacza, że CBR z końcem 2015 roku będzie zobowiązany rozpoznać przychód podatkowy i nie będzie już mógł rozpoznać faktycznie dokonanego w roku 2016 wydatku jako kosztu uzyskania przychodu. W tym samym czasie jednostka nieposiadająca statusu CBR będzie mogła rozpoznać 100% wydatków w roku poniesienia. Sama możliwość rozpoznania odpisu na fundusz innowacyjności jako kosztu uzyskania przychodu na podstawie art. 16 ust. 1 pkt 9 lit. a ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych nie jest istotną preferencją podatkową, skoro może podlegać korekcie.

Trudno również zgodzić się z argumentacją, że rozpoznanie środków zgromadzonych na rachunku funduszu innowacyjności w momencie wydatkowania na wskazane wyżej cele jako kosztów uzyskania przychodów stanowi niedozwolone uwzględnienie tego samego wydatku więcej niż jeden raz jako koszt uzyskania przychodów u tego samego podatnika. Warto zauważyć, że w przypadku CBR to nie wydatek z funduszu innowacyjności zostałby dwukrotnie zaliczony do kosztów uzyskania przychodów, ale do kosztów uzyskania przychodów zaliczone zostałyby – kolejno – odpis na fundusz innowacyjności i wydatek z tego funduszu. Co więcej, ustawodawca podatkowy przewidział sytuacje podwójnego rozpoznania wydatków jako kosztów uzyskania przychodów. Przykładem mogą być wydatki na nabycie nowych technologii w części objętej ulgą technologiczną (art. 18b ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych). Kwoty stanowiące do 50% wydatków ujętych w wartości początkowej nowej technologii stanowiącej wartość niematerialną i prawną pomniejszają podstawę opodatkowania i jednocześnie stanowią koszt uzyskania przychodów w postaci odpisów amortyzacyjnych (art. 16 ust. 1 pkt ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych). Warto również przypomnieć, że obydwa instrumenty wsparcia działalności innowacyjnej przez państwo – wynikające ze statusu CBR i ulga technologiczna – zostały wprowadzone ustawą o wspieraniu działalności innowacyjnej.

Niezależnie od komentowanego negatywnego orzeczenia NSA CBR pozostaje interesującym rozwiązaniem dla podmiotów prowadzących działalność innowacyjną. Oprócz wskazanej powyżej możliwości wcześniejszego rozpoznania planowanych wydatków jako kosztów uzyskania przychodu CBR może skorzystać ze zwolnienia z podatku od nieruchomości, podatku rolnego i leśnego w zakresie przedmiotów opodatkowania wykorzystywanych na prowadzenie badań i prac rozwojowych. Nie wyklucza to stosowania innych zachęt podatkowych, np. ulgi na nowe technologie. Status CBR może być również pomocny w pozyskiwaniu zewnętrznych źródeł finansowania, np. z funduszy unijnych.

Joanna Prokurat, praktyka podatkowa i praktyka prawa nowych technologii kancelarii Wardyński i Wspólnicy