Konsultacje i uzgodnienia projektu założeń zmiany ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów | Co do zasady

Rządowe Centrum Legislacji publikuje pisma z uwagami do projektu oraz wstępne stanowisko UOKiK. Trwa konferencja uzgodnieniowa. Zakończono również zbieranie opinii w ramach uzgodnień międzyresortowych.

Rządowe Centrum Legislacji (RCL) sukcesywnie publikuje pisma otrzymane przez UOKiK w ramach konsultacji społecznych projektu założeń projektu ustawy o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Do 4 lipca 2012 roku opublikowano 25 pism i stanowisk różnych podmiotów, od Polskiej Organizacji Handlu i Dystrybucji oraz Związku Banków Polskich, przez instytucje naukowe (INP PAN, Centrum Studiów Antymonopolowych i Regulacyjnych UW i Uniwersytet w Białymstoku, Stowarzyszenie Prawa Konkurencji), po Telewizję Kablową Halinówka. Przedłożone Urzędowi uwagi dotyczą wszystkich elementów projektu. Najbardziej kontrowersyjne wydają się zamysły UOKiK odnoszące się do karania osób fizycznych za działalność ograniczającą konkurencję oraz do instytucji leniency. Przedłożone przez stronę społeczną uwagi dotyczą jednak wszystkich elementów planowanej nowelizacji.

Stanowisko Prezes UOKiK

Prezes UOKiK, zanim ustosunkowała się formalnie do licznych uwag do projektu, odniosła się za pośrednictwem mediów do krytyki przedstawionej przez organizacje biznesowe, o której pisaliśmy w czerwcu. Wówczas organizacje te zarzuciły projektowi nakładania na członków władz spółek i inne osoby zarządzające ich działalnością gospodarczą kar do 500 tys. euro za praktyki tychże spółek niewspółmierność wysokości kary i uznaniowość. Zdaniem przedsiębiorców projekt nie gwarantuje prawa do obrony przed zarzutami ani prawa do skutecznego procesu odwoławczego.

Stanowiska te relacjonował Puls Biznesu z 14 czerwca 2012 r. Za pośrednictwem tego samego medium (wydanie Pulsu Biznesu z 22 czerwca) Prezes UOKiK stwierdziła, że konsultacje są na wstępnym etapie oraz że jest „skłonna zgodzić się na obniżenie sankcji” (choć uznaje ją już za niską w porównaniu z obowiązującą w Niemczech, gdzie maksymalny pułap kary dla menedżera to 1 mln euro). Na zarzut ograniczenia prawa do obrony i złamania zasady domniemania niewinności Prezes UOKiK odpowiedziała stwierdzeniem, że w projekcie ustawy znajdą się szczegółowe przepisy „gwarantujące pełne prawo do obrony i respektowanie zasady domniemania niewinności. Absolutnie nie będzie tak, że menedżerowie będą musieli udowadniać swoją niewinność”.

Z kolei w ramach kampanii medialnej „Przedsiębiorco nie zmawiaj się”, uświadamiającej przedsiębiorcom istnienie przepisów zakazujących porozumień ograniczających konkurencję, na łamach Gazety Prawnej z 4 lipca 2012 r. Prezes UOKiK opublikowała przegląd prawa innych państw (Niemiec, Hiszpanii, Holandii, Wielkiej Brytanii i Irlandii), podając liczne przykłady kar dla pracowników i menedżerów firm naruszających prawo konkurencji. Podsumowując ten przegląd, Prezes UOKiK napisała: „Wierzę, że argumenty urzędu przemawiające za wprowadzeniem odpowiedzialności osób fizycznych za złamanie prawa antymonopolowego oraz doświadczenie innych krajów w tym obszarze przekonają wszystkich uczestników rynku do pozytywnego odbioru proponowanych przez nas zmian”. Już to wskazywało, że Prezes UOKiK nie zamierza wycofać się z tej koncepcji, mimo przewidywanych trudności z przekonaniem doń opinii publicznej. Dała jednak do zrozumienia, że uwzględni uwagi środowisk biznesowych. Podobnie otwartego podejścia można było więc oczekiwać także wobec innych uwag przedłożonych w toku konsultacji.

Konsultacje społeczne

5 lipca 2012 roku RCL opublikowało dokument zatytułowany „Konsultacje społeczne nad projektem założeń do ustawy o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów”, będący zestawieniem uwag zgłoszonych w ramach konsultacji wraz ze wstępnym stanowiskiem UOKiK. Dokument, liczący w sumie 335 stron, składa się z trzech części dotyczących kontroli koncentracji oraz kontroli i przeszukania (część I, 137 stron), środków zaradczych i dobrowolnego poddania się karze (część II, 37 stron) oraz programu leniency, kar pieniężnych i pozostałych zagadnień (część III, 161 stron). W każdej z nich cytowane są uwagi i propozycje odnośnie do poszczególnych rozwiązań proponowanych w projekcie założeń. Znaczną część z nich, zwłaszcza uwagi natury systemowej, Prezes UOKiK uznała za pozostające poza zakresem planowanej nowelizacji. Niektóre uwagi szczegółowe zostały jednak przyjęte lub pozostawione do dalszej dyskusji.

Na 10-12 lipca 2012 roku zaplanowano konferencję uzgodnieniową z uczestnikami konsultacji społecznych w celu przedyskutowania poszczególnych zastrzeżeń strony społecznej z przedstawicielami autorów uwag. Owocem konferencji będzie nowy projekt założeń.

Uzgodnienia międzyresortowe

Jednocześnie trwały uzgodnienia międzyresortowe projektu. Został on przesłany do uzgodnień 15 maja 2012 roku, a 22 czerwca opublikowano „Zestawienie uwag wraz z odniesieniem się do nich przez UOKiK”.

Uwagi przedstawili: Prezes RCL, Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, Prezes URE, Minister Sprawiedliwości, Prezes KNF, Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych, Minister Administracji i Cyfryzacji, Minister Gospodarki, Komendant Główny Policji, Minister Finansów oraz Prezes Urzędu Zamówień Publicznych. Uwagi ogólne dotyczyły konstrukcji projektu założeń ustawy, wejścia w życie planowanej ustawy o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz celów projektu. Uwagi szczegółowe dotyczyły przede wszystkim najbardziej kontrowersyjnych obszarów, przedstawionych Prezesowi UOKiK w ramach konsultacji społecznych, ale też innych szczegółowych rozwiązań. W ramach uzgodnień krytykowano:

• utajnienie części sentencji decyzji oraz inne kwestie dotyczące kontroli koncentracji,
• zmiany dotyczące kontroli i przeszukania u przedsiębiorców, zwłaszcza uprawnień kontrolerów, uprawnień przedsiębiorcy (w tym tajemnicy zawodowej prawników doradzających przedsiębiorcom – legal professional privilege) i przepisów regulujących pomoc Policji,
• projekt dobrowolnego poddania się karze,
• leniency (zwłaszcza możliwość zobowiązania przedsiębiorcy do pozostania w porozumieniu) i leniency plus (korzyści dla wnioskodawcy leniency płynące z poinformowania UOKiK o innym porozumieniu, którego również jest lub był uczestnikiem),
• odpowiedzialność osób fizycznych (tu przedstawiono zarówno uwagi natury systemowej, jak i szczegółowe, np. co do niewspółmierności maksymalnej wysokości kary, odpowiedzialności karnej),

a także inne projektowane zmiany, dotyczące np. zmów przetargowych czy wyłączenia stosowania art. 31 k.p.a. w postępowaniu przed Prezesem UOKiK.

Należy podkreślić, że wiele uwag zostało już uwzględnionych przez Prezesa UOKiK, a znaczna ich część została zakwalifikowana do dalszej dyskusji na projektem. To, podobnie jak wspomniany wyżej stosunek Prezes UOKiK do krytyki ze strony biznesu i strony społecznej, wskazuje na daleko idącą wolę kompromisu ze strony Urzędu.

O dalszych pracach nad projektem założeń będziemy informować.

Marcin Kulesza, Zespół Prawa Konkurencji kancelarii Wardyński i Wspólnicy