Szybsze i prostsze postępowania arbitrażowe | Co do zasady

1 marca 2017 r. weszły w życie zmiany Regulaminu Arbitrażowego przy Międzynarodowej Izbie Handlowej w Paryżu („Regulamin ICC”), który reguluje zasady prowadzenia międzynarodowego postępowania arbitrażowego. Celem wprowadzonych zmian jest zwiększenie efektywności i transparentności postępowań arbitrażowych rozstrzyganych w oparciu o Regulamin ICC.

Postępowanie przyśpieszone

Do najważniejszych zmian należy wprowadzenie postępowań przyśpieszonych (Expedited Procedure) we wszystkich sporach arbitrażowych, w których wartość przedmiotu sporu nie przekracza 2 mln dolarów (tzw. small claims). Ponadto strony niezależnie od wartości przedmiotu sporu mogą się umówić, że postępowanie będzie toczyło się w trybie przyspieszonym.

Postępowanie przyśpieszone zostało uregulowane w nowym art. 30 Regulaminu ICC oraz w Dodatku VI (Appendix VI: Expedited Procedure Rules). Nowe regulacje stanowią odbicie regulacji przyjętych przez inne instytucje arbitrażowe, w tym Arbitration Institute of the Stockholm Chamber of Commerce (SCC), Swiss Chambers’ Arbitration Institution (SCAI), London Court of International Arbitration (LCIA) oraz Singapore International Arbitration Centre (SIAC).

Zgodnie z nową regulacją postępowanie przyśpieszone nie znajdzie zastosowania, gdy:

• klauzula arbitrażowa została zawarta przed wejściem w życie zmian do Regulaminu ICC tj. przed 1 marca 2017 r.,
• strony wprost wyłączyły możliwość rozpoznania sporu w trybie przyśpieszonym,
• Sąd Arbitrażowy stwierdzi, na wniosek jednej ze stron lub z urzędu, że w konkretnej sprawie niewłaściwe jest zastosowanie postępowania przyśpieszonego.

Wraz ze zmianami dotyczącymi postępowania przyśpieszonego zaproponowano nowy wzór klauzuli arbitrażowej, która w zależności od woli stron będzie albo wprost wyłączać możliwość skorzystania z postępowania przyśpieszonego, albo dopuszczać zastosowanie tego trybu. Już na etapie zawarcia np. umowy kooperacyjnej należy przemyśleć konsekwencje płynące z zastosowania trybu przyśpieszonego dla ewentualnego sporu, który mógłby powstać na tle takiej umowy.

Postępowanie przyśpieszone będzie rozpoznawane przez jednego arbitra, bez względu na treść klauzuli arbitrażowej wskazującej liczbę arbitrów. To rozwiązanie może budzić pewne kontrowersje. Regulamin ICC nie odnosi się do tego problemu, choć niektóre instytucje arbitrażowe jak SCAI proponują swoje rozwiązania. Na przykład zgodnie z art. 42.2 (c) regulaminu SCAI (Swiss Rules on International Arbitration z lipca 2012 r.)  należy podjąć próbę nakłonienia stron, by tak zmodyfikowały klauzulę arbitrażową poddającą spór pod rozpoznanie przez trzech arbitrów, aby spór mógł zostać rozstrzygnięty przez jednego arbitra. Zgodnie ze Swiss Rules, jeśli strony nie zmodyfikują klauzuli arbitrażowej, spór zostanie rozstrzygnięty przez trzech arbitrów.

Regulamin ICC przewiduje jednak, że strony będą miały możliwość wyznaczenia jednego arbitra w czasie wyznaczonym przez Sekretariat ICC.

Ponadto, co do zasady, strony nie będą mogły zgłosić żadnych roszczeń po ukonstytuowaniu się trybunału arbitrażowego, chyba że trybunał zezwoli na to stronie po przeanalizowaniu natury roszczenia, etapu postępowania oraz wpływu zgłoszenia roszczenia na koszty postępowania.

W postępowaniu przyśpieszonym wyrok powinien zostać wydany w ciągu 6 miesięcy od posiedzenia organizacyjnego, które z kolei powinno się odbyć w ciągu 15 dni od otrzymania przez trybunał akt sprawy arbitrażowej. Wydłużenie wskazanych terminów może nastąpić jedynie w ograniczonych i szczególnie uzasadnionych wypadkach. Warto przypomnieć, że w sporach nierozpoznawanych w trybie przyśpieszonym trybunał ma na wydanie wyroku 6 miesięcy od zatwierdzenia Terms of Reference (tzw. aktu misji, w którym trybunał wraz ze stronami ustala przedmiot sporu i zagadnienia wymagające rozstrzygnięcia).

Zwiększono także uprawnienia trybunału arbitrażowego, który może stosować takie środki proceduralne, które uzna za odpowiednie dla realizacji celów postępowania. W szczególności po konsultacji ze stronami trybunał może nie zezwolić na document production (tj. wystąpienie do drugiej strony z żądaniem przekazania dokumentów mogących stanowić dowody w sprawie) lub ograniczyć zakres pisemnych stanowisk oraz dowodów stron. Po konsultacji ze stronami trybunał może także zrezygnować z przeprowadzenia rozprawy i wydać wyrok wyłącznie w oparciu o pisemne stanowiska stron. Gdy trybunał dojdzie do wniosku, że konieczne jest przeprowadzenie rozprawy, może się ona odbyć z wykorzystaniem wideokonferencji lub telekonferencji. Koszty postępowania przyśpieszonego ustalane są na podstawie nowej tabeli kosztów, co ma zmniejszyć koszty prowadzenia postępowań w tym trybie.

Pozostałe zmiany Regulaminu ICC

Pozostałe zmiany mają na celu usprawnienie postępowań arbitrażowych nietoczących się w trybie przyśpieszonym oraz zapewnienie pełnej transparentności postępowania arbitrażowego.

Po pierwsze, skrócono czas na zatwierdzenie Terms of Reference z dotychczasowych dwóch miesięcy do jednego miesiąca (art. 23 ust. 2 Regulaminu ICC).

Po drugie zmodyfikowany Regulamin ICC umożliwia trybunałowi arbitrażowemu prezentowanie motywów swoich decyzji, w tym decyzji dotyczących powołania i wyłączenia arbitra lub konsolidacji postępowań. Dotychczas zgodnie z art. 11 ust. 4 Regulaminu ICC trybunał nie mógł komunikować stronom powodów wskazanych rozstrzygnięć. Był to jedyny zapis Regulaminu ICC odnoszący się wprost do zakazu komunikowania motywów rozstrzygnięcia stronom. Powodem wykreślenia tego przepisu była chęć zwiększenia transparentności postępowania arbitrażowego. Dzięki jego wykreśleniu będzie można zbudować bazę orzeczeń dotyczących wyłączenia arbitra, co umożliwi środowisku arbitrażowemu lepiej zrozumieć kwestie dotyczące niezależności arbitrów oraz podstaw do ich wyłączenia.

Celem wprowadzanych zmian jest przyśpieszenie i uproszczenie postępowań arbitrażowych, zwłaszcza w sprawach o niewielkiej wartości przedmiotu sporu. Dlatego wspomniane zmiany należy ocenić pozytywnie.

Marta Kozłowska, praktyka postępowań sądowych i arbitrażowych kancelarii Wardyński i Wspólnicy