W jakim zakresie i za jakie działania odpowiada komitet audytu? | Co do zasady

Wejście w życie ustawy o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym (w związku z rozporządzeniem (UE)537/2014)) wprowadziło istotną zmianę w zakresie odpowiedzialności komitetu audytu i jego członków.

Członkowie komitetu audytu, ale też sama jednostka zainteresowania publicznego, członek jej zarządu, rady nadzorczej lub innego organu nadzorczego czy zarządzającego oraz podmioty i strony trzecie z nimi powiązane, podlegają karze administracyjnej za naruszenie przepisów ustawy lub rozporządzenia.

Najważniejsze obowiązki ustawowe ciążące na komitecie audytu to:

1. monitorowanie sprawozdawczości finansowej oraz kontroli wewnętrznej i zarządzania ryzykiem,
2. kontrolowanie i monitorowanie niezależności biegłego rewidenta i firmy audytorskiej,
3. informowanie rady nadzorczej o wynikach badania oraz wyjaśnianie, w jaki sposób badanie przyczyniło się do rzetelności sprawozdawczości finansowej i jaka była rola komitetu audytu w procesie badania,
4. dokonywanie oceny niezależności biegłego rewidenta,
5. opracowywanie polityki i procedury wyboru firmy audytorskiej i rekomendowanie firmy audytorskiej,
6. przedkładanie zaleceń w celu zapewnienia rzetelności procesu sprawozdawczości finansowej.

Za niedopełnienie tych obowiązków karę może ponieść członek komitetu audytu.

Jakie sankcje dla emitentów przewiduje nowa ustawa o biegłych rewidentach?

Obecnie, czego nie przewidywały dotychczasowe przepisy, Komisja Nadzoru Finansowego za naruszenie przepisów ustawy może nałożyć na jednostkę, członka zarządu, rady nadzorczej lub komitetu audytu oraz podmioty i strony trzecie z nimi powiązane karę pieniężną oraz zakaz pełnienia funkcji członka zarządu lub innego organu zarządzającego lub członka rady nadzorczej lub innego organu nadzorczego od roku do 3 lat.

Kara pieniężna nakładana na jednostkę nie może przekroczyć 10% przychodów netto ze sprzedaży towarów i produktów, osiągniętych w poprzednim roku obrotowym. W przypadku braku takich przychodów wysokość kary odnosi się do ostatniego roku obrotowego, w którym zostały one osiągnięte.

Kara pieniężna dla osoby fizycznej nie może przekraczać 250 000 zł.

Dodatkowo KNF może postanowić o podaniu do publicznej wiadomości informacji o tym, na kogo i jaka kara została nałożona.

Czy maksymalny wymiar sankcji zależy od rodzaju przewinienia?

Ustawa pozostawia KNF swobodę oceny i decyzji w zakresie określenia stopnia naruszenia prawa, jego skutków i w końcu wysokości kary, jednakże wskazuje, jakie zachowania uznane są za podstawę wymierzenia kary.

KNF może nałożyć karę w przypadku i, odpowiednio, w stosunku do jednostki lub osoby, gdy te:

1. nie posiadają polityki w zakresie świadczenia dodatkowych usług przez firmę audytorską,
2. nie posiadają polityki w zakresie wyboru firmy audytorskiej,
3. nie przestrzegają przepisów dotyczących wyboru firmy audytorskiej, okresu, na jaki może być zawarta umowa, okresów karencji, procedury wyboru firmy audytorskiej oraz informowania KNF o tym, kto dokonuje wyboru firmy audytorskiej,
4. nie przestrzegają obowiązków związanych z rotacją firmy audytorskiej,
5. nie przestrzegają przepisów dotyczących powołania, składu i funkcjonowania komitetu audytu,
6. wywierają wpływ na wynik badania.

Jak widać, większość wymienionych powyżej podstaw do nałożenia kary ma charakter konkretny i w związku z tym łatwy do stwierdzenia, np. brak procedury czy niezgodność zapisów w umowie z audytorem z ustawą. Trudne do oceny może być natomiast to, czy doszło do wywierania wpływu na wynik badania i co może być dowodem istnienia takiego wpływu.

Ustalając rodzaj i wymiar kary, KNF uwzględnia przede wszystkim:

1. wagę i czas trwania naruszenia,
2. stopień przyczynienia się do powstania naruszenia,
3. sytuację finansową, w szczególności wysokość rocznych przychodów lub dochodów,
4. kwotę osiągniętych zysków lub unikniętych strat w możliwym do ustalenia zakresie,
5. stopień współpracy z KNF,
6. popełnione dotychczas naruszenia.

Zwracam uwagę na możliwość zmniejszenia kary dzięki współpracy z KNF w trakcie postępowania, tj. składania jasnych wyjaśnień i udzielania odpowiedzi na zadawane pytania w sposób konkretny i zgodny z prawdą, poparty dowodami, a nie ogólnikowy i wymijający. Już kolejny raz do ustawy wprowadzana jest taka przesłanka złagodzenia kary – podobnie jest w przypadku zmian przepisów implementujących MAR: KNF może odstąpić od wymierzenia kary, jeśli niedopełniony uprzednio obowiązek został wykonany.

Nakładając karę, KNF postanawia również o nakazie podania do publicznej wiadomości nazwy i siedziby jednostki lub imienia i nazwiska osoby, którą ukarała, chyba że byłoby to środkiem nieproporcjonalnym do naruszenia, stanowiło zagrożenie dla stabilności rynków finansowych, prowadzonego postępowania karnego lub wyrządzało niewspółmierną szkodę zaangażowanym instytucjom lub osobom.

Mając na uwadze powyższe, rada nadzorcza i komitet audytu powinny zadbać o precyzyjne określenie w swoim regulaminie trybu i warunków wykonywania obowiązków oraz wskazanie ich wewnętrznego podziału. Będzie to pomocne w przypadku wszczęcia przez KNF postępowania i konieczności wykazania staranności działania przy nadzorze lub braku winy w wyborze firmy audytorskiej. Czynności i decyzje komitetu audytu powinny być odzwierciedlone w pisemnych protokołach i uchwałach z uzasadnieniem zdania odrębnego. Może to mieć istotne znaczenie w przypadku postępowania KNF i oceny „stopnia przyczynienia się”.

Danuta Pajewska, praktyka transakcji i rynków kapitałowych kancelarii Wardyński i Wspólnicy